Πώς φτάσαμε στο σημείο η πρωτεύουσα των 4 εκατομμυρίων κατοίκων να διαθέτει έναν και μόνο χώρο ταφής απορριμμάτων ίδιο εδώ και 60 χρόνια; Πώς γίνεται να θάβουμε ακόμη τα σκουπίδια και τα τελευταία τρία χρόνια ο ΧΥΤΑ να συντηρείται με επεκτάσεις και «μπαλώματα»; Η «Νέα Σελίδα» ακτινογραφεί το πρόβλημα και μιλά με τους εμπλεκόμενους
Της Δήμητρας Τριανταφύλλου | dtriantafillou@neaselida.news
Φωτογραφίες: Πέλα Σκινιώτη | info@neaselida.news
Το σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός ΧΥΤΑ -στα σύνορα Ανω Λιοσίων και Φυλής- έχει μακρύ και βρώμικο παρελθόν. Όλα αρχίζουν τη δεκαετία του 1960, όταν οι περισσότεροι δήμοι της Αθήνας άρχισαν να ξεφορτώνουν χωρίς κανένα πρόγραμμα ή χωροθέτηση τα σκουπίδια τους σε ένα παλιό λατομείο στα Λιόσια. Το 1991 κλείνει η άλλη χωματερή του Σχιστού και αυτή στα Λιόσια αρχίζει να σηκώνει το βάρος των απορριμμάτων όλου του λεκανοπεδίου. Μερικά χρόνια αργότερα δημιουργείται ο πρώτος ΧΥΤΑ (ΧΥΤΑ Ι Ανω Λιοσίων) και το 2000 σειρά παίρνει και ο δεύτερος (ΧΥΤΑ ΙΙ Ανω Λιοσίων).
Το 2003 αποφασίζεται η επέκταση στον Δήμο Φυλής (α΄ φάση ΧΥΤΑ Φυλής) και το 2006 μια δεύτερη επέκταση (β΄ φάση ΧΥΤΑ Φυλής). Μέσα σε λίγα χρόνια ο συγκεκριμένος χώρος φτάνει να συγκεντρώνει το ΕΜΑΚ (Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης), τον αποτεφρωτήρα επικίνδυνων υγειονομικών αποβλήτων, τη μονάδα καύσης βιοαερίου, τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στραγγισμάτων και τη μονάδα ΚΔΑΥ (Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών).
Το 2012 ο τότε περιφερειάρχης, Γιάννης Σγουρός, προκρίνει την ανάθεση της διαχείρισης των απορριμμάτων σε ιδιώτη για 27 χρόνια, με παράλληλη δημιουργία τεσσάρων εργοστασίων επεξεργασίας απορριμμάτων με ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα) σε Φυλή, Άνω Λιόσια, Γραμματικό και Κερατέα.
Το 2014 η νέα περιφερειάρχης, Ρένα Δούρου, ακυρώνει τον παραπάνω σχεδιασμό ως αδιαφανή και ασύμβατο με τις ευρωπαϊκές αρχές διαχείρισης των απορριμμάτων και αρχίζει την κατάρτιση ενός δικού της σχεδίου, που ολοκληρώνεται στα τέλη του 2016 (Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων – ΠΕΣΔΑ).
Ο σχεδιασμός της κυρίας Δούρου προβλέπει τρεις ΧΥΤΥ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων), αφού, δηλαδή, τα σκουπίδια έχουν πρώτα επεξεργαστεί: έναν στο Γραμματικό για τη Βορειοανατολική Αττική -έχει ήδη κατασκευαστεί με προηγούμενο ΕΣΠΑ-, έναν στη Νότια και έναν στη Δυτική Αττική – κανείς από τους δύο τελευταίους τελικά δεν χωροθετήθηκε κατά τη διάρκεια της θητείας της. Το σχέδιό της περιλαμβάνει ακόμα Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) σε Γραμματικό και Σχιστό αλλά και αναβάθμιση του ΕΜΑΚ στη Φυλή. Κανένα από τα έργα αυτά δεν έχει ακόμα δημοπρατηθεί.
Τον Ιούνιο του 2017 η α΄ φάση του ΧΥΤΑ φτάνει σε κατάσταση πλήρωσης. Η απελθούσα περιφερειάρχης προχωρά σταδιακά σε δύο επεκτάσεις. Το 2017 για 3.500.000 κ.μ. και το 2018 για 1.500.000 κ.μ. Η τελευταία, το 2018, δίνει προοπτική ζωής στον ΧΥΤΑ για άλλον ενάμιση χρόνο. Ο λόγος που γίνεται αυτή η δεύτερη επέκταση είναι γιατί τον Ιούνιο του 2018 ένα ρήγμα στο «βουνό» των σκουπιδιών οδηγεί σε προσωρινό λουκέτο και σε υπολειτουργία των εγκαταστάσεων για δέκα μέρες, με αποτέλεσμα τα σκουπίδια να πνίξουν την Αθήνα.
Η τελευταία πράξη του δράματος παίζεται την 1η Αυγούστου 2019, όταν η Ρένα Δούρου αποφασίζει νέες εσωτερικές επεκτάσεις στον υφιστάμενο ΧΥΤΑ και ανάθεση μελέτης για επέκταση του ΧΥΤΑ σε νέα περιοχή εντός του ΟΕΔΑ Φυλής (απόφαση 248/2019) με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Σε αυτή την απόφαση δεν περιγράφεται τι πρέπει να γίνει, αλλά αφήνεται στην ευχέρεια των εργολάβων να επιλέξουν και να το προτείνουν στις προσφορές τους.
Πού βρισκόμαστε σήμερα; Αυτή τη στιγμή αποτίθενται λίγα σκουπίδια στα τελευταία κύτταρα της β΄ φάσης και τα περισσότερα σε ένα «πανωσήκωμα» (δεύτερη εσωτερική επέκταση σε ύψος στην α΄ φάση). Σε κάθε περίπτωση, η συμβασιοποίηση όσων περισσότερων έργων διαχείρισης απορριμμάτων είναι επιτακτική, καθώς η 31η Δεκεμβρίου 2023 είναι η τελευταία μέρα εκταμίευσης πόρων. Διαφορετικά, θα χαθούν τα κονδύλια του ΕΣΠΑ, που φτάνουν τα 700 εκατ. ευρώ.
Μπάλωμα στο μπάλωμα σε κουρελιασμένο ρούχο
«Αυτή τη στιγμή μάς κυνηγούν τα σκουπίδια από πίσω. Και τι κάνουμε, δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένας αδειοδοτημένος χώρος μέσα στη Φυλή; “Πανωσηκώματα”. Τι σημαίνει “πανωσήκωμα”; Σημαίνει σκουπίδι πάνω στο σκουπίδι, μια ελληνική πατέντα για να κλέβουμε λίγο ακόμα χρόνο ζωής», λέει ο πρόεδρος των εργαζομένων του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ΕΣΔΝΑ), κοινώς του φορέα που διαχειρίζεται τα σκουπίδια, Γιώργος Ζαχαρόπουλος, στη «Νέα Σελίδα» και συμπληρώνει: «Στην ουσία μιλάμε για μπαλώματα με μεγάλη επικινδυνότητα για τους εργαζόμενους στη Φυλή λόγω του ύψους τους αλλά και για τους συναδέλφους μας από τους δήμους που μπαίνουν και αφήνουν τα σκουπίδια».
Προκαλεί, πάντως, τεράστια εντύπωση το γεγονός ότι από τους 1.820.000 τόνους που υποδέχεται η χωματερή στη Φυλή, εκείνοι που προέρχονται από την ανακύκλωση στους μπλε κάδους φτάνουν μόνο τους 83.000 (ή το 4,56% των συνολικών απορριμμάτων), ενώ το πιστοποιημένο κομπόστ αντιστοιχεί σε μόλις 134 τόνους.
Όπως μας λέει ο κ. Ζαχαρόπουλος: «Με φιλιά ζωής δεν λύνεις το πρόβλημα των σκουπιδιών. Στην ουσία, επί τέσσερα χρόνια η απελθούσα Αρχή προχώρησε σε ένα ξήλωμα των προτάσεων του Σγουρού, χωρίς όμως να προχωρά καθόλου τα δικά της έργα για νέες μονάδες, γιατί μάλλον δεν ήθελε να… συγκρουστεί με τους δήμους και τους κατοίκους της κάθε υποψήφιας περιοχής».
Για τον ίδιο, πάντως, την ίδια στιγμή φταίνε σε μεγάλο βαθμό και οι πολίτες: «Είμαστε όλοι παραγωγοί σκουπιδιών, αλλά δεν θέλουμε κοινωνική δικαιοσύνη στη διαχείριση. Πρέπει να σηκώνει μόνη της η Δυτική Αττική το θέμα 60 χρόνια τώρα και όποτε πέφτει πρόταση για νέους χώρους σε άλλες περιοχές να γίνεται μακελειό».
Και τι μπορεί να γίνει τώρα; «Να ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες που θα διασφαλίσουν πρόσθετη χωρητικότητα στον ΧΥΤΑ (αναχώματα, επιστρώσεις κ.ά.) και στη συνέχεια να γίνει προκήρυξη για ένα νέο εργοστάσιο σε θέση που θα προτείνει η νέα μελέτη».
Συζήτηση σε λάθος βάση, λένε οι περιβαλλοντολόγοι
«Την ώρα που συζητάμε αν θα παραταθεί 10 ή 15 μήνες η διάρκεια ζωής στη Φυλή, η συζήτηση στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις είναι πώς μπορούν να φτάσουν στη μηδενική παραγωγή απορριμμάτων», μας λέει ο γενικός διευθυντής της Greenpeace Ελλάδας, Νίκος Χαραλαμπίδης, και συμπληρώνει: «Σε αυτό το μέτωπο έχουμε χάσει ήδη μία 20ετία σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Η συζήτηση πρέπει να στραφεί αρχικά στη μείωση και στη συνέχεια στη σταδιακή κατάργηση των απορριμμάτων».
Όπως μας εξηγεί, οι αναλύσεις στα απορρίμματα των ελληνικών νοικοκυριών έχουν αποδείξει ότι το 50% των απορριμμάτων είναι οργανικά σκουπίδια, άρα ένα δυνάμει χρήσιμο λίπασμα που μπορεί να προκύψει μέσα από την κομποστοποίηση: «Είναι αδιανόητο να πετάμε στον ΧΥΤΑ οργανική ύλη και το υπόλοιπο 40%, που είναι κι αυτό σε μεγάλο βαθμό ανακυκλώσιμο, να το ρίχνουμε στον ΧΥΤΑ. Είναι απαράδεκτο να καταλήγουν ακόμα στη Φυλή φαγητά, χαρτιά, πλαστικό, αλουμίνιο».
Σημειώνεται εδώ ότι στην Ελλάδα θάβεται το 82% των απορριμμάτων, ποσοστό τρομακτικά υψηλότερο από το 31% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Και ποια είναι η δική του πρόταση; «Η κατάσταση είναι επείγουσα. Όποια νέα εγκατάσταση και να γίνει, είτε στη Φυλή είτε αλλού, θα χρειαστούν διεθνείς διαγωνισμοί, νέα περιβαλλοντική αδειοδότηση, νέα κατασκευαστικά έργα.
Αν θέλουμε, λοιπόν, να κάνουμε κάτι άμεσα, αυτό είναι να γεμίσουμε την Αθήνα με καφέ κάδους για την κομποστοποίηση και μετά να ενισχύσουμε άμεσα τους μπλε κάδους ανακύκλωσης με καλό διαχωρισμό και συστηματικότητα. Αν δεν γίνουν όλα αυτά τώρα, θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε με το πιστόλι στον κρόταφο».
Οι κουρασμένοι πια κάτοικοι της Δυτικής Αθήνας
«Πριν από πέντε χρόνια ο ΧΥΤΑ είχε περιθώρια ανοχής. Τώρα, έπειτα απ’ όλη αυτή την αμέλεια στις δράσεις, η ανοχή είναι στο μηδέν», λέει στη «Νέα Σελίδα» με τη σειρά του ο Τάσος Κεφαλάς, μέλος του Δυτικού Μετώπου (συντονισμός φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών Δυτικής Αττικής), και προσθέτει: «Ζητάμε να ανακληθεί αμέσως η 248/2019 απόφαση της ΕΕ του ΕΔΣΝΑ που πάρθηκε με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Η απόφαση αυτή σημαίνει νέα χωματερή στη Φυλή, στην περιοχή της γ΄ φάσης, κι αυτό πλέον το ομολογούν οι πάντες. Ηταν μια εξέλιξη που προκλήθηκε από την εγκληματική αδράνεια της πολιτείας και της περιφέρειας σε σχέση με την υλοποίηση του Εθνικού (2015) και του Περιφερειακού (2016) Σχεδιασμού, την οποία είχαμε προβλέψει. Μάλιστα, τον περασμένο Μάιο είχαμε κάνει και συμβολική κατάληψη της νέας περιοχής επέκτασης».
Τα μέλη του Δυτικού Μετώπου καταλογίζουν ασάφεια στα σχέδια και ατολμία στην προηγούμενη περιφερειακή Αρχή. «Είχαμε προειδοποιήσει την κυρία Δούρου και την κυβέρνηση άπειρες φορές για τον κορεσμό του ΧΥΤΑ και την επερχόμενη κρίση, κι αυτοί μας έλεγαν ότι δεν υπάρχει deadline», σημειώνουν χαρακτηριστικά. Την ίδια στιγμή όμως κάνουν λόγο για αδιαφάνεια και μυστικότητα στις κινήσεις τόσο της νέας κυβέρνησης όσο και της νέας περιφερειακής διοίκησης. Όπως λένε: «Υπάρχει εκφρασμένη διάθεση για πλήρη ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των αποβλήτων και επαναφορά καταδικασμένων πρακτικών, όπως αυτή της καύσης των απορριμμάτων».
Και τι προτείνουν οι ίδιοι; «Χρειάζεται να αντιμετωπιστεί η κρίση που υφέρπει κι αυτό σημαίνει άμεση κατασκευή νέων χώρων τελικής διάθεσης στη βάση της δίκαιης κατανομής των βαρών με γεωγραφικά και πληθυσμιακά κριτήρια και λαμβάνοντας υπόψη τον κορεσμό του Θριασίου Πεδίου σε εγκαταστάσεις υψηλής όχλησης».
Ρένα Δούρου: «Κινδυνολογικές τοποθετήσεις της νέας Αρχής»
Η Ρένα Δούρου θεωρεί ότι ο κορεσμός των σκουπιδιών στη Φυλή δεν είναι πραγματικός, κάνει λόγο για κινδυνολογικές τοποθετήσεις της νέας περιφερειακής Αρχής με τη σύμπραξη των συνδικαλιστικών οργάνων, ενώ αναφέρει ότι εξασφάλισε παράταση του χρόνου ζωής της Φυλής για τουλάχιστον άλλα δύο χρόνια. Η τοποθέτησή της είναι ότι ο νέος περιφερειάρχης έχει δύο επιλογές: είτε να εφαρμόσει τον περιφερειακό σχεδιασμό που συντελέστηκε επί των ημερών της (εναρμονίζεται, όπως λέει, με τις ευρωπαϊκές επιταγές, την ανακύκλωση κ.λπ.) είτε να επιλέξει τη δική του πολιτική.
Όπως σημειώνει σε πρόσφατη αναφορά της για το θέμα: «Διασφαλίζεται χρόνος λειτουργίας του ΧΥΤΑ έως τα τέλη του 2020, ενώ υπάρχουν δυνατότητες στη βάση επεμβάσεων εντός του ΧΥΤΑ για παράταση της διάρκειας ζωής του για όσο διάστημα αποφασίσει σχετικά η νέα διοίκηση. Πρόκειται για μια πολιτική απόφαση που θα πρέπει να λάβει η νέα διοίκηση της περιφέρειας σχετικά με την παράταση του χρόνου λειτουργίας του ΧΥΤΑ Φυλής. Η σημερινή διοίκηση, λίγους μόλις μήνες, επέλεξε να μην προχωρήσει σε κάποια επιλογή προκειμένου να μην δεσμεύσει τη νέα διοίκηση».
Γιώργος Πατούλης : «Σχεδιασμός μόνο στα χαρτιά»
«Αποτελεί ντροπή να θάβουμε το 95% των σκουπιδιών του λεκανοπεδίου στη μεγαλύτερη ανοιχτή χωματερή της Ευρώπης και να μην διαθέτουμε σύγχρονο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων. Όσοι ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει ζήτημα κορεσμού λένε συνειδητά ψέματα. Ο ΕΣΔΝΑ, στον οποίο ήταν πρόεδρος η προηγούμενη περιφερειάρχης, είναι εκείνος που μιλά στις εκθέσεις του για επάρκεια ταφής στη Φυλή μέχρι τον Νοέμβριο του 2019. Όχι εμείς. Η λύση που ισχυρίζεται ότι δρομολόγησε η προηγούμενη περιφερειάρχης δεν υφίσταται. Δεν έχει προχωρήσει καμία μελέτη, καμία χωροθέτηση, καμία κατασκευή έστω και μίας νέας μονάδας. Ο νέος Περιφερειακός Σχεδιασμός υπάρχει μόνο στα χαρτιά.
Η νέα διοίκηση προχωρά σε συγκεκριμένες ενέργειες. Ζητήσαμε ήδη από τις παρατάξεις που συμμετέχουν στο Περιφερειακό Συμβούλιο να μας καταθέσουν τις προτάσεις τους ώστε να τις λάβουμε υπόψη στο δικό μας σχέδιο.
Την ερχόμενη εβδομάδα συγκαλούμε συνάντηση με τη συμμετοχή και των 66 δήμων της Αττικής ώστε να θέσουμε προτεραιότητες, με έμφαση στην άμεση αύξηση της ανακύκλωσης. Το σχέδιό μας προβλέπει εφαρμογή των Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης (πράσινων σημείων, γωνιών ανακύκλωσης, ρεύματος βιοαποβλήτων).
Θα αναλάβουμε πρωτοβουλίες για την επίλυση όλων των θεσμικών και χρηματοδοτικών προβλημάτων ώστε να εφαρμοστούν απρόσκοπτα τα Τοπικά Σχέδια. Προχωράμε στην αναθεώρηση του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Περιφέρειας Αττικής, σε συνέχεια της Αναθεώρησης του Εθνικού Σχεδίου, ώστε να προσαρμοστεί στις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Το σχέδιό μας προβλέπει την αντικατάσταση του μοντέλου των ακριβών και αναποτελεσματικών Μονάδων Επεξεργασίας Σύμμεικτων Απορριμμάτων με ΚΔΑΥ, ΜΕΒΑ και εργοστασίων προετοιμασίας των υπολειμματικών σύμμεικτων για ενεργειακή αξιοποίηση, σύμφωνα με τις νέες οδηγίες της ΕΕ. Όσα προγραμματίζουμε θα προχωρήσουν αφού προηγηθεί διαβούλευση με τους πολίτες της περιφέρειας».
*Δημοσιεύτηκε στο φύλλου 120 της εφημερίδας ‘Νέα Σελίδα΄την Κυριακή 22/9/2019
0 Σχόλια